Φώτης Κόντογλου
[Ἀπάντησις σέ ἀρχιμανδρίτην τῶν Ἀθηνῶν]
Ὑπάρχει φανερή ὑπερηφάνεια, ὑπάρχει καί κρυφή ὑπερηφάνεια.
Τήν κρυφή ὑπερηφάνεια ἐννοεῖ ὁ ἅγιος Ἐφραίμ ὁ Σῦρος, λέγοντας: «Ἡ ὑπερηφάνεια ἀναγκάζει ἐπινοεῖν καινοτομίας μή ἀνεχομένη τό ἀρχαῖον».
Αὐτή τήν ὑποχθόνια ὑπερηφάνεια, ποὖναι κρυμμένη κάτω ἀπό τήν ταπεινολογία καί τήν ταπεινοφάνεια, ἔχουνε ὅσοι δέν σέβουνται τήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας στή λατρεία καί στίς ἐκκλησιαστικές τέχνες, καί θέλουνε νά εἰσάξουνε σ᾿ αὐτή κάποιους νέους τρόπους πού εἶναι ὁλότελα ξένοι πρός τήν οὐσία τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως. Ὄχι μοναχά ξένοι πρός τόν πνευματικόν χαρακτήρα τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀλλά ὁλότελα ἀντιορθόδοξοι.
Εἶδες τί λέγει ὁ ὅσιος Ἐφραίμ γιά τήν ὑπερηφάνεια πού εἶναι ἡ αἰτία τῶν νεωτερισμῶν; Δέν λέγει ἁπλῶς «κινεῖ» ἀλλά «ἀναγκάζει», βιάζει αὐτόν πού τήν ἔχει τήν ὑπερηφάνεια. Καί ἔπειτα λέγει «ἐπινοεῖν», νά ἐφεύρει, νά φτιάξει κάποια ψεύτικα πράγματα. Τό «ἐπινοεῖν» ἔχει μέσα του τήν πονηρία. Καί παρακάτω λέγει ὁ ἅγιος: «μή ἀνεχομένη». Ἡ περιφάνεια, λέγει δέν ἀνέχεται, δέν χωνεύει, δέν ὑποφέρει «τό ἀρχαῖον», δηλαδή «τήν παράδοση», ἀλλά τήν πολεμᾶ μέ λύσσα. Πῶς νά τήν ἀνεχθεῖ ἀφοῦ τή μποδίζει στούς νεωτερισμούς πού ἐπιθυμᾶ νά ἐπιδίδεται.
[…]