Γιώργος Αδαλής

Γνωρίζω ότι έχετε εξοργιστεί από τον τίτλο, αλλά θα δείτε ότι δεν είναι αυτό που νομίζετε! Σκοπό έχω να παρουσιάσω το “Δίλημμα του Μαλάκα” και στη συνέχεια την εκδοχή του στο πλαίσιο των ελληνοτουρκικών. Πρόκειται για γεωπολιτική, ενέργεια και θαλάσσιους δρόμους του σύγχρονου εμπορίου! Μια από τις πέντε πιο στρατηγικής σημασίας θαλάσσιες περιοχές του πλανήτη είναι το “στενό του Μαλάκα” (Strait of Malacca).

[DER KAMERAD: Στην πραγματικότητα ονομάζεται “Πορθμός ή Στενό της Μαλάκκα”.]

Όπως θα δείτε στον χάρτη, πρόκειται για ένα στενό μήκους 930 χλμ, μεταξύ της χερσονήσου της Μαλαισίας και του ινδονησιακού νησιού Σουμάτρα. Αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους ναυτικούς δρόμους και πήρε το όνομά του από το σουλτανάτο Μαλάκα που κυβέρνησε το στενό την περίοδο 1400-1511 μ.Χ. Διοικητικό Κέντρο της περιοχής ήταν η σημερινή πόλη Μαλάκα στην Μαλαισία.

Το στενό Μαλάκα βρίσκεται μεταξύ Ινδικού και του Ειρηνικού Ωκεανού, συνδέοντας μεγάλες ασιατικές οικονομίες (Ινδία, Ταϊλάνδη, Ινδονησία, Μαλαισία, Φιλιππίνες, Σιγκαπούρη, Βιετνάμ, Κίνα, Ιαπωνία, Ταϊβάν και Νότια Κορέα). Το Στενό είναι τμήμα του Θαλάσσιου Δρόμου του Μεταξιού (One Belt One Road), που εκτείνεται από την κινεζική ακτή προς το νότιο άκρο της Ινδίας έως τη Μομπάσα, από εκεί μέσω της Ερυθράς Θάλασσας και του Σουέζ στη Μεσόγειο, στον Πειραιά και στην Τεργέστη με τις σιδηροδρομικές συνδέσεις με την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη.

Αποτελεί το πιο πολυσύχναστο θαλάσσιο στενό μιας και από εκεί περνάνε κάθε χρόνο πάνω από 120.000 πλοία, που μεταφέρουν το 30% των εμπορευόμενων αγαθών παγκοσμίως. Πάνω από το ένα τέταρτο του συνόλου του πετρελαίου που μεταφέρεται δια θαλάσσης διέρχεται από το στενό του Μαλάκα. Καθημερινά, διέρχονται από εκεί 19.000.000 βαρέλια πετρελαίου! Το βύθισμα μερικών από τα μεγαλύτερα πλοία (κυρίως πετρελαιοφόρων) υπερβαίνει το ελάχιστο βάθος του στενού (25 μέτρα).

Αυτό το ρηχό σημείο εμφανίζεται στο στενό της Σιγκαπούρης και έτσι το μέγιστο μέγεθος ενός πλοίου που μπορεί να περάσει από το στενό αναφέρεται ως MalaccaMax. Tα πλοία που ξεπερνούν το Malaccamax πρέπει να k;anoyn παράκαμψη χιλιάδων μιλίων για να χρησιμοποιήσουν τα στενά Lombok, Makassar Strait, Sibutu Passage και Mindoro Strait, αυξάνοντας το μεταφορικό κόστος.

Το “Δίλημμα του Μαλάκα”!

Η Κίνα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές υδρογονανθράκων. Εκτός από τη Ρωσία, οι άλλοι προμηθευτές της βρίσκονται στη Μέση Ανατολή και Αφρική. Περισσότερο από το 70% των εισαγωγών πετρελαίου και LNG της Κίνας μεταφέρεται μέσω του “στενού του Μαλάκα”, γεγονός που το καθιστά ζωτικό δίαυλο για την ενεργειακή ασφάλεια και το εξωτερικό εμπόριο της Κίνας. Πράγματι –σύμφωνα με υπολογισμούς του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών (CSIS)– περίπου το 20% του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου και το 60% των εμπορικών ροών της Κίνας διακινούνται μέσω του στενού.

Το Νοέμβριο 2003, ο τότε Κινέζος Πρόεδρος Hu Jintao μίλησε για το “Δίλημμα του Μαλάκα”! Σε τί συνίσταται αυτό το δίλλημα που μετατράπηκε σε γεωστρατηγική σταθερά για την Κίνα; Συνίσταται στην έλλειψη εναλλακτικών θαλάσσιων διαδρομών στην περίπτωση που το “στενό του Μαλάκα” υφίστατο ναυτικό αποκλεισμό από εχθρική προς την Κίνα δύναμη. Ο Πρόεδρος Hu Jintao είχε πει ότι «ορισμένες δυνάμεις καταπάτησαν και προσπάθησαν να ελέγξουν τη ναυσιπλοΐα μέσω του στενού του Μαλάκα… Είναι σαφές ότι ορισμένες δυνάμεις, με το πανίσχυρο Πολεμικό τους Ναυτικό, ελέγχουν τις οδούς επικοινωνίας στο στενό, οπότε χρειαζόμαστε επειγόντως να ενισχύσουμε το δικό μας Ναυτικό», είχε πει το 2003, φωτογραφίζοντας τις ΗΠΑ.

Πράγματι, από τότε η Κίνα μπήκε σε δρόμο υπερενίσχυσης του Ναυτικού της! Αυτήν ακριβώς τη στρατηγική ακολουθεί και ο Ερντογάν στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο με τη “Γαλάζια Πατρίδα”. Ένας επιπλέον παράγοντας που δυσκολεύει περαιτέρω την κατάσταση της Κίνας είναι η κακή σχέση της με την Ινδία. Η θέση της Ινδίας στο σταυροδρόμι των πιο σημαντικών οδών μεταφοράς στον Ινδικό Ωκεανό αποτελεί ισχυρό πλεονέκτημα σε περίπτωση πολέμου. Στην περίπτωσή μας, τα νησιά του Αιγαίου και η Κύπρος έχουν υπό προϋποθέσεις τη δυνατότητα να ελέγξουν τις θαλάσσιες οδούς στην περιοχή.

Σύμφωνα με κινεζικό έγγραφο που διέρρευσε το 2015 «η παραδοσιακή νοοτροπία ότι η γη υπερτερεί της θάλασσας πρέπει να εγκαταλειφθεί και πρέπει να δοθεί μεγάλη σημασία στη διαχείριση των θαλασσών και των ωκεανών και στην προστασία των θαλάσσιων δικαιωμάτων και συμφερόντων». Θυμηθείτε ότι από την ίδια περίπου εποχή η Τουρκία εγκαταλείπει το δόγμα της χερσαίας δύναμης και στρέφεται στη θάλασσα.

Το Στενό του Μαλάκα για την Κίνα

Οι ανησυχίες του Πεκίνου σχετίζονται με το “Στενό του Μαλάκα” και την Θάλασσα της Νότιας Κίνας, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το αμερικανικό Ναυτικό (7ος και 5ος Στόλος) ελέγχει τους θαλάσσιους δρόμους από τις ακτές της Αφρικής έως την Ανατολική Ασία. Από την εποχή του Deng Xiaoping, η Κίνα επωφελήθηκε από την ελεύθερη ναυσιπλοΐα και την ασφάλεια στα ασιατικά ύδατα. Αυτό το “παράθυρο ευκαιρίας” επέτρεψε στην κινεζική οικονομία να πραγματοποιήσει άλματα και να μετατραπεί σε μεγάλη εξαγωγική δύναμη.

Η Κίνα προσπαθεί να αμβλύνει το “Δίλημμα του Μαλάκα” και με άλλο τρόπο, εκτός από την ενίσχυση του Πολεμικού Ναυτικού της. Μειώνει την εξάρτηση από τις εισαγωγές ενέργειας από τη Μέση Ανατολή, όπως επιχειρεί να οικοδομήσει και ένα χερσαίο δρόμο για το εξαγωγικό της εμπόριο προς Δυσμάς με το “Νέο Δρόμο του Μεταξιού”. Η συνεργασία με το Πακιστάν μέσω του Οικονομικού Διαδρόμου Κίνας-Πακιστάν (CPEC) θεωρήθηκε ως ευκαιρία για την απόκτηση μίας επιπλέον πρόσβασης στον Ινδικό Ωκεανό μέσω και της κατασκευής ενός νέου αγωγού φυσικού αερίου. Ωστόσο, η πολύ δύσκολη τοπογραφία των Ιμαλαΐων και το υψηλό κόστος διέλευσης καθιστούν μια τέτοια επένδυση ασύμφορη.

Επιπλέον, η περιοχή είναι γεωπολιτικά ασταθής και ευάλωτη ειδικά σε περίπτωση σύγκρουσης με την Ινδία. Η Κίνα προσδοκά να αξιοποιήσει και τη δυνατότητα της Βόρειας Θαλάσσιας Διαδρομής (NSR) στον Αρκτικό Κύκλο, η οποία είναι πολύ πιο σύντομη και ως εκ τούτου φτηνότερη. Η διαδρομή αυτή, ωστόσο, διέρχεται ανοικτά των βόρειων ρωσικών ακτών, γεγονός που την καθιστά ευάλωτη για όποιον έχει εχθρική σχέση με τη Μόσχα. Αυτός είναι ένας πρόσθετος λόγος που ωθεί την Κίνα προς τη Ρωσία.

Προς το παρόν, πάντως, η διαδρομή αυτή δεν προσφέρεται λόγω του πάγου και ως εκ τούτου δεν μπορεί να είναι εναλλακτική στις διαδρομές μέσω του Ινδικού και του Ειρηνικού Ωκεανού. Μια λύση για την μείωση της εξάρτησης από τις εισαγωγές πετρελαίου από τον Περσικό είναι η ανάπτυξη των ΑΠΕ και των ηλεκτροκίνητων οχημάτων. Ωστόσο, αυτή η διαδικασία απαιτεί πολλά χρόνια. Συνεπώς, το “Δίλημμα του Μαλάκα” θα συνεχίσει να υφίσταται για την Κίνα, δεδομένου ότι οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν τη ναυτική ισχύ τους σαν εργαλείο άτυπης πίεσης.

Το “Δίλημμα του Μαλάκα” αλά Ερντογάν

Ο Ερντογάν, λοιπόν, που επιχειρεί να κάνει την Τουρκία μια μικρή Κίνα στα σύνορα της Ευρώπης, έχει το ίδιο δίλημμα των Κινέζων στο τόξο Αιγαίο-Ανατολική Μεσόγειος. Όλες οι κινήσεις του, ειδικά μετά την έκρηξη και την καταστροφή του λιμανιού στη Βηρυτό, δείχνουν ότι επιδιώκει με την προβολή ισχύος να θέσει υπό τον έλεγχό του τους θαλάσσιους δρόμους της Ανατολικής Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας! Στο πλαίσιο αυτό πιέζει ασφυκτικά για αποστρατικοποίηση των ελληνικών νησιών, επειδή φοβάται ότι ο γαλλικός και αμερικανικός στόλος ενδέχεται να του ασκήσουν ασφυκτική πίεση. Γι’ αυτό ενισχύει το Πολεμικό Ναυτικό του ακόμα και εις βάρος της Αεροπορίας του.

Ο Ερντογάν επιδιώκει να απαλλαγεί από κάθε παλαιά συνθήκη για το καθεστώς των Στενών, έτσι ώστε η Τουρκία να ασκεί απόλυτο έλεγχο. Αυτό το γεωοικονομικό-γεωστρατηγικό στόχο έχει η νέα διώρυγα που σχεδιάζει να κατασκευάσει στην ευρωπαϊκή Τουρκία. Επικαλούμενος περιβαλλοντολογικούς λόγους ουσιαστικά θα καταστήσει απαγορευτική τη δίοδο από το Βόσπορο. Ένα πρώτο βήμα είναι η πρόσφατη αύξηση των τελών διέλευσης των πλοίων από τον Βόσπορο κατά 400%, η οποία πλήττει τη διεθνή ναυσιπλοΐα και άρα και τους Έλληνες εφοπλιστές! Εάν σ’ αυτό προστεθούν και όλα τα προαναφερθέντα για τα ελληνικά νησιά και τη “Γαλάζια Πατρίδα”, καθίσταται προφανές ότι η Τουρκία θα αποκτήσει δεσπόζουσα θέση στους ζωτικούς για τη Δύση θαλάσσιους δρόμους της Μεσογείου.

Και ενώ το “Δίλλημα του Μαλάκα” έχει χαρακτήρα απειλής για την Κίνα, το αντίστοιχο δίλημμα του Ερντογάν έχει επιθετικό χαρακτήρα. Επιδιώκει να θέσει υπό τον έλεγχό του τις θαλάσσιες οδούς σε βάρος των άλλων κρατών της περιοχής, πρωτίστως της Ελλάδας και της Κύπρου, αλλά και της Αιγύπτου, του Ισραήλ, του Λιβάνου και της Συρίας. Στην πραγματικότητα και σε βάρος της Γαλλίας, της Ιταλίας, ακόμα και της Ισπανίας.

Με το δικό του “δίλλημα του Μαλάκα”, ο Ερντογάν έχει καταφέρει σε σημαντικό βαθμό να ακινητοποιήσει την Ελλάδα σε ένα “chicken game”! Δυστυχώς, η κυβέρνηση Μητσοτάκη ουσιαστικά εγκατέλειψε την αξιοποίηση των ελληνικών υδρογονανθράκων, ακόμα και στη δυτική Ελλάδα(!), αφήνοντας την πρωτοβουλία κινήσεων στην Τουρκία. Η ουσία παραμένει αναλλοίωτη, ανεξάρτητα από τι πρεσβεύει πολιτικά ο καθένας! Η Τουρκία αντιγράφει και την Κίνα και τη Ρωσία στην Ουκρανία, κατά τρόπο που την φέρνει σε μεγάλη απόκλιση από τη Δύση.

Πηγή