Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός στη Μακεδονία. Η διέλευσή του από τo Άγιον Όρος – τη Χαλκιδική – τη Θεσσαλονίκη.
…Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός δεν ήταν μόνο ένας συναρπαστικός διδάσκαλος. Ο Κοσμάς όντως προφήτευε[33].
Αν τον δούμε από τη σκοπιά της προφητείας, θα θαυμάσουμε τον καταπληκτικό προφήτη, που με θαυμαστή ενάργεια ενατένισε το μέλλον και προείπε πράγματα που εκπληρώθηκαν[34]. Η διαχρονικότητα των προφητειών του, τον καθιέρωσαν στη συνείδηση του λαού και στην ιστορία ως προφήτη. Τα κηρύγματά του συνόδευαν θαύματα και προφητείες. Εκεί όμως, όπου η μετά Χριστόν προφητεία φθάνει στο αποκορύφωμά της[35], είναι η εκφώνηση προφητείων[36], που αναφέρονταν στην απελευθέρωση του δούλου Γένους, το 1912[37].
Πήγε στην Καστοριά, όπου δείχνοντας, την Ιερά Μονή των Αγίων Αναργύρων είπε: «Εκεί θα σωθούν πολλές ψυχές»[38]. (Πράγματι αυτά τα λόγια του πατροΚοσμά, επαληθεύθηκαν το 1904, όταν λογω των διωγμών των Νεοτούρκων, χιλιάδες κατέφευγαν στην εν λόγω ιερά Μονή, όπου και σώθηκαν». Επισκέφτηκε επίσης, τα Σιάτιστα το 1776 και μίλησε στην τοποθεσία «Αλώνια» (σήμερα η τοποθεσία λέγεται «Σταυρός»), όπου μεταξύ των άλλων τους είπε: «Καλότυχοι εσείς, οι οποίοι ευρέθητε εδώ πάνω εις τα υψηλά βουνά, διότι αυτά θα σας φυλάξουν από πολλά δεινά. Θα ακούτε και δεν θα βλέπεται τον κίνδυνο. Τρεις ώρες ή τρεις μέρες θα υποφέρετε»[39]. (Αληθινή η προφητεία, η μάχη για την απελευθέρωση της Σιατίστης έγινε στις 4-11-1912 και διήρκησε τρεις ώρες, ενώ οι διαπραγματεύσεις για την παράδοσι της πόλεως διήρκησαν τρεις ημέρες, από τις 2 έως τις 4 Νοεμβρίου του 1912). Στην Πρέβεζα, έδειξε με το χέρι του τα μέρη της Ρούμελης λέγοντας: «Εκέιθεν θάρθη το Ρωμαίικο»[40]. (Όντως, το 1912 από τη Στερεά Ελλάδα πήγε στην Πρέβεζα ο απελευθερωτικός στρατός)[41]. Στην Παλαιά Άρτα τους είπε: «Τα όρια του Ρωμαίικου θάναι η Βωβούσα», δηλαδή, ο ποταμός Αώος[42]. «Πότε θα ’ρθή το ποθούμενον;», ρώτησαν τον Άγιο στα Τσαραπλανά (σημερινό Βασιλικό) της Ηπείρου. «Όταν σμίξουν αυτά» απάντησε ο Άγιος, δείχνοντας τα δενδρύλλια. (Τα δενδρύλλια μεγάλωσαν και έσμιξαν το 1912, κατά την απελευθέρωση της Ελλάδος. Ο κορμός τους σώζεται ακόμη στο χωριό Βασιλικό Πωγωνίου, πατρίδα του αειμνήστου Οικουμενικού Πατριάρχου Αθηναγόρου του Α΄. Δίπλα από τον κορμό έχει κτισθεί ναός προς τιμήν του Αγίου)[43]. «Τα βάσανα είναι ακόμη πολλά. Θυμηθείτε τα λόγια μου, προσεύχεσθε, ενεργείτε και υπομένετε στερεά. Έως ότου να κλείσει αυτή η πληγή του πλατάνου, το χωριό θάναι σκλαβωμένο και δυστυχισμένο»[44]. (Η πληγή του πλατάνου έκλεισε το 1912, όταν απελευθερώθηκε η Ήπειρος). Στον Κολινδρό Πιερίας[45] είπε: «Με δυσκολία θα έρθη το ποθούμενο», αλλά «Το ποθούμενον θα έρθη όταν θάρθουν δυό καλοκαίρια και δυό πασχαλιές μαζί»[46]. (Εκπληρώθηκε το 1912, όταν απελευθερώθηκε η Ήπειρος από τον Τουρκικό ζυγό. Τη χρονιά αυτή οι γιορτές του Ευαγγελισμού και του Πάσχα συνέπεσαν την ίδια μέρα). «Αυτό μια μέρα θα γίνη Ρωμαίϊκο και καλότυχος όποιος ζήση σε κείνο το βασίλειο»[47]. (Πρόκειται για την κατ’ εξοχήν προφητεία που την επαναλάμβανε ο Άγιος σε όλα τα μέρη της τουρκοκρατούμενης Ελλάδος, τα οποία μετέπειτα απελευθερώθηκαν). Στο χωριό Σμόλιανη (σημερινή Αγριελιά) Τρικάλων είπε: «Το χωριό σας θα ελευθερωθή όταν θα έλθουν εδώ σ’ αυτό το καμπαναριό του αγίου Δημητρίου, μια Κυριακή, δυο περιστέρια, ένα άσπρο κι’ ένα κόκκινο»[48]. (Πράγματι, μια Κυριακή του Φεβρουαρίου του 1912, ήλθαν τα δυο περιστέρια. Οι Τούρκοι έφυγαν τον Οκτώβριο του ιδίου έτους). Πήγε και στην Παραμυθιά. Εκεί, τρεις άνδρες, αρχηγοί της ξακουστής οικογένειας των Προναίων του είπαν: «Μέχρι πότε θα έχη ισχύ και δύναμι η οικογένειά μας;». «Θάστε τρανοί και η οικογένειά σας θα έχη δύναμι, μέχρις ότου πρώτον, αρχίσουν να σαπίζουν αυτά τα τρία μήλα, δεύτερον, αρχίσουν να λειώνουν αυτά τα τρία μανδήλια, και τρίτον, χαλάσει αυτό το ύψωμα»[49], τους απάντησε δίδοντας ταυτόχρονα τρία μήλα, τρία μανδήλια και ένα ύψωμα από την Θεία Λειτουργία. (Η προφητεία βγήκε αληθινή. Στις 23-2-1913, όταν ελευθερώθηκε η Παραμυθιά, τα μήλα σάπισαν, τα μανδήλια έλειωσαν και το αντίδωρο χάθηκε).
Σεβασμιώτατε, εκλεκτή ομήγυρη,
Γράφηκε κάπου πως: «υπάρχουν πρόσωπα, που όταν πρόκειται να τα ιστορήσεις, πρέπει να είσαι πάντα γονατιστός». Ο Πατροκοσμάς είναι ο απόλυτα, «θρησκευτικός άνθρωπος»[50] και ο «αληθινός ιεραπόστολος»[51]. Ας μην λησμονείτε ότι ο Άγιος θα είναι αδιάκοπα μπροστά σας, Η παρουσία του, είναι ταυτόχρονα μια επαναστατική παρουσία. Ο ίδιος, κάθε ώρα και κάθε στιγμή, έλεγε: «Ψυχή και Χριστός σας χρειάζονται. Αυτά να τα φυλάξετε, να μην τα χάσετε»[52].
Ένα από τα πολλά μεγαλυνάρια που έχει γραφτεί για το πρόσωπό του, αναφέρει το εξής: «Μητρόπολιν Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως, και Ευόσμου την κώμην, φύλαττε, θεοφόρε». Έχετε πλέον ανάμεσά σας τον προστάτη σας, τον πατέρα σας, τον μεσίτη σας, τον πρεσβευτή σας, τον μεγάλο πνευματικό οδηγό σας, τον παιδαγωγό σας εν Χριστώ. Στη Μητροπολιτική σας Περιφέρεια, η αγάπη των σπουδαίων αυτών ανθρώπων, του πόνου και του μόχθου, έχει ανεγείρει Ιερό Ναό στην περιοχή του Ευόσμου.
Η Μητρόπολή σας, είναι «Μητρόπολη της προσφυγιάς». Δίκαια θα μπορούσε να λάβει τον τίτλο της «Προσφυγομάνας», διότι, εθρήνησε ο λαός της, εις τα συντρίμια και αναρωτιόταν μαζί με τον λαϊκό τραγουδιστή: «γιατί εχάθη, το κλειδί της οικουμένης όλης, το μάτι της Ανατολής και της Χριστιανοσύνης;».
Αυτή είναι η μεγάλη κληρονομιά, την οποία μας άφησε ο Άγιος λέγοντας: «το χρέος είναι δικό μου και θα το κάμω εγώ[53]». Και οι άνθρωποι, ως αντίδωρο για αυτή του τη θυσία, είναι καλό να τραγουδούν, να ψυχαγωγούνται, και να είναι πράγματι όλα της ψυχής αγωγή και θεία δοξολογία και αναγωγή ολοσώματη σε ουράνια παράκληση: «Βοήθα μας, Άη-Γιώργη και σύ πατρό Κοσμά, να πάρουμε την Πόλι Παναγιά μου και την Αγιά Σοφιά»[54], καθώς λέγει, η λαϊκή μούσα και παράδοση.
***
[33] Επισκ. Αυγουστίνου Καντιώτη, όπ.π., σ. 315.
[34] Αρχιμ. Δανιήλ Αεράκη, όπ.π., σ. 274.
[35] Μιχ. Τρίτου, Κοσμάς ο Αιτωλός. Ο φωτιστής του Γένους – Προφήτης, έκδ. Αποστολική Διακονία, Θεσσαλονίκη 2000, σ. 59. Βλ. και Μιχ. Τρίτου, «Κοσμάς ο Αιτωλός. Ο φωτιστής του Γένους – Προφήτης», ΙΖ Παύλεια, Πρακτικά Ημερίδας τοπικής ιστορίας και λαογραφίας με θέμα: «Πατρο-Κοσμάς ο Αιτωλός: το πέρασμά του Αγίου από το Ρουμλούκι», έκδ. Αρχιερατική Περιφέρεια Αλεξάνδρειας, Αλεξάνδρεια 2011, σ. 93.
[36] Επισκ. Αυγουστίνου Καντιώτη, οπ.π., σσ. 317-320. Βλ. και Μιχ. Τρίτου, όπ.π., σσ. 96-97. Βλ. και Μιχ. Τρίτου, Κοσμάς ο Αιτωλός. Ο φωτιστής του Γένους – Προφήτης, έκδ. Αποστολική Διακονία, Θεσσαλονίκη 2000, σσ. 65-66. Βλ. και Μάρκου Γκιόλια, όπ.π., σσ. 429-430. Βλ. και Διδαχαί και Προφητείαι Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, έκδ. Ο. Χ. Α. «Λυδία», σσ. 165-178. Βλ. και http://clubs.pathfinder.gr/esxatologika. Βλ. και Μαρίας Μαμασούλα, Πατροκοσμάς, Ιερουργός του λόγου, όπ.π., σσ. 203-206.
[37] Μιχ. Τρίτου, Ομιλία για τον Πατρο- Κοσμά τον Αιτωλό, Ανάτυπο, έκδ. Συλλόγου Θερμίων Αθήνας «Θέρμιος Απόλλων», Αθήνα 1993, σσ. 8-9.
[38] Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, όπ.π., σ. 78.
[39] Όπ.π., σ. 81. Βλ. και http://www.antibaro.gr
[40] Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός , Βίος και Προφητείες, όπ.π., σ. 60.
[41] http://www.antibaro.gr
[42] Όπ.π., σ. 75.
[43] Π. Γεωργίου Μεταλληνού, όπ.π., σ. 45.
[44] Τάκη Λάππα, Πατροκοσμάς Ο Απόστολος του Γένους, έκδ. Ατλαντίς, Αθήναι 1980, σσ. 138-139.
[45] Λαζάρου Τσακιρίδη, Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός και οι προφητείες του, έκδ. Τέρτιος, Κατερίνη 1991, σσ. 81-84. Βλ. και http://clubs.pathfinder.gr/esxatologika
[46] Κ. Χολέβα, «Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ως πνευματικός πατέρας της επαναστάσεως, Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, 230 χρόνια από την κοίμησή του (1779-2009)», Ιερά Μητρόπολις Αιτωλίας και Ακαρνανίας, Περιοδικό «Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός» έκδ. Δημιουργική Πρόταση, 2010, σ. 141. Βλ. και http://www.antibaro.gr
[47] Κοσμάς ο Αιτωλός, οι Προφητείες, όπ.π., σ. 39. Βλ. και http://clubs.pathfinder.gr/esxatologika. Βλ. και Π. Γεωργίου Μεταλληνού, «Κοσμάς ο Αιτωλός», όπ.π., σ. 44.
[48] Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, Βίος και Προφητείες, όπ.π., σ. 74. Βλ. και Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο πατροΚοσμάς της Ρωμιοσύνης, όπ.π., σ. 82.
[49] Όπ.π., σ. 96.
[50] Γρηγορίου Κωσταρά, «Πατροκοσμάς ο Αιτωλός, , μια ακοίμητη εθνική, παιδευτική και προφητική Συνείδηση, Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, 230 χρόνια από την κοίμησή του (1779-2009)», Ιερά Μητρόπολις Αιτωλίας και Ακαρνανίας, Περιοδικό «Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός» έκδ. Δημιουργική Πρόταση, 2010, σ. 194.
[51] Στεργίου Σάκκου, όπ.π., σ. 293.
[52] Γιώργου Βρέλλη, Κοσμάς ο Αιτωλός, Γιάννινα 1980, σ. 16. Βλ. και Αρχιμ. Δανιήλ Αεράκη, όπ.π., σ. 276. Βλ. και Κωνσταντίνου Κούρκουλα, Λεύκωμα διδασκάλων του Γένους, έκδ. Οργανισμού Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων, Αθήναι 1979, σ. 74. Βλ. και Μοναχού Λουκά Φιλοθεϊτου, Άγιον Όρος, Οικουμενισμός και Κόσμος, έκδ. «Το Παλίμψηστον», Θεσσαλονίκη 2009, σ. 312.
[53] Αρχιεπισκόπου Τιράνων και Πάσης Αλβανίας Αναστασίου, Ο αποφασιστικός και πρωτοπόρος Άγιος,, 230 χρόνια από την κοίμησή του (1779-2009), Ιερά Μητρόπολις Αιτωλίας και Ακαρνανίας, Περιοδικό «Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός» έκδ. Δημιουργική Πρόταση, 2010, σ. 269.
[54] Κων/νου Κούρκουλα, Λεύκωμα διδασκάλων του Γένους, όπ.π., σ. 74. Βλ. και Ευθυμίας Μοναχής, Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, έκδ. Ι.Μ. Κοσμά του Αιτωλού, Μέγα Δένδρο Αιτωλίας 2001, σ. 76.