του Απόστολου Χ. Καλαφάτη
Γκελσενκίρτσεν Γερμανίας 2014. Ο δάσκαλος Γερμανικών ρωτά τους αλλοδαπούς μαθητές του εάν γνωρίζουν τον Εθνικό ύμνο της χώρας τους. Απόλυτη σιωπή παντού… κεφάλια κατεβασμένα… η αμηχανία έκδηλη… και ξαφνικά μια κοπέλα ‘εκνευρισμένη’ σηκώνεται όρθια. ‘Κάποιοι ντράπηκαν και κάποιοι είπαν δεν τον ξέρω! Εγώ όμως είμαι Ελληνίδα!’ σχολιάζει… Η συναισθηματική φόρτιση έντονη. Η φωνή τρεμάμενη. Το ηθικό όμως υψηλό! Με περηφάνια ψάλλει τον Εθνικό μας ύμνο προκαλώντας ρίγος και θαυμασμό.
‘πονάω που έχω φύγει από τη χώρα μου, αισθάνομαι άσχημα. Όχι γιατί είμαι στη Γερμανία, ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΕΙΜΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ’. δηλώνει συγκινημένη…
Είναι μία από τους χιλιάδες Έλληνες που ‘εκδιώχθηκαν’ από την πατρίδα μας και προσμένουν με νοσταλγία την ώρα της επιστροφής. Θα ‘ρθει όμως ποτέ αυτή η στιγμή;
Όπως αναφέρει σε άρθρο του το αμερικάνικο δίκτυο CNBC ‘Greece is emblematic of the euro zone’s persistent unemployment crisis’. Πράγματι, σύμφωνα με πρόσφατα στατιστικά στοιχεία της EUROSTAT, η ανεργία στην Ελλάδα το Ιούλιο του 2014 (αν και ελαφρώς μειωμένη από τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους) αγγίζει το 23,2%. Σχετικά με τους νέους σε ηλικία ανθρώπους οι αριθμοί είναι ακόμη πιο σκληροί αφού το ποσοστό αγγίζει το 51,4%. Και στις δυο περιπτώσεις η Ελλάδα βρίσκεται σταθερά στην πρώτη θέση και η Κύπρος στην πρώτη πεντάδα των σχετικών πινάκων. Ο Λόης Λαμπριανίδης στο βιβλίο του ‘Επενδύοντας στη φυγή’ εκτιμά πως μέχρι το 2010 είχαν μεταναστεύσει στο εξωτερικό 115-140000 νέοι πτυχιούχοι (Κριτική 2011, 184). Αν συνυπολογίσει κάποιος πως το σκληρό πρόσωπο της κρίσης έγινε πιο αισθητό μετά το 2010 αλλά και τον μεγάλο αριθμό Ελλήνων που σπουδάζουν εξ’ αρχής και παραμένουν στο εξωτερικό είναι εύκολα αντιληπτό πως ο πραγματικός αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος. Το δυσοίωνο αυτό συμπέρασμα έρχεται να επιβεβαιώσει η διεθνής οργάνωση ENDEAVOR σύμφωνα με την οποία ο αριθμός αυτός ξεπερνάει τις 200.000. Η ENDEAVOR, επίσης, αποκαλύπτει πως την πενταετία 2008-2013 χάθηκαν περίπου 1000000 θέσεις εργασίας καθιστώντας το 55% του πληθυσμού ανενεργό. Σήμερα οι εκτιμήσεις για τη διαρροή ταλέντων προς το εξωτερικό αγγίζουν το μισό εκατομμύριο!
Η παρούσα κατάσταση, που μόνο ως τραγική θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα του μέλλοντος αποτυπώνεται στην προθυμία ακόμα και των εργαζομένων Ελλήνων σε ποσοστό 49% (άνεργοι 43%) να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό για λόγους εργασίας.
Πέρα όμως από τα στατιστικά, μια απλή ματιά στον κοινωνικό περίγυρο του καθενός επιβεβαιώνει ‘των αριθμών’ το αληθές. Άραγε υπάρχει κάποιος Έλληνας που δεν έχει έστω κι έναν φίλο ο οποίος έχει μεταναστεύσει στο εξωτερικό για να εργαστεί;
Πολλοί βεβαίως θα αναρωτιούνται τι ήταν αυτό που προκάλεσε αυτό το δυσάρεστο φαινόμενο, τον ‘διωγμό των εγκεφάλων’. Αναζητώντας τα αίτια, δύσκολα μπορεί κάποιος να δώσει μια απλή απάντηση σε ένα τόσο πολυδιάστατο ζήτημα. Κοινός παρανομαστής είναι σίγουρα η άσχημη οικονομική κατάσταση που επικρατεί στη χώρα μας. Φυσικό επακόλουθο αυτής είναι η έλλειψη σταθερής εργασίας, με όλες τις ‘πολυτέλειες’ που θα μπορούσε να παρέχει (πχ υγιές, δημιουργικό και καινοτόμο εργασιακό περιβάλλον, δυνατότητα εξέλιξης, αίσθηση ασφάλειας, σταθερός αλλά ΟΧΙ απαραίτητα ικανοποιητικός μισθός), η οποία είναι αναμφισβήτητα ο βασικός λόγος δημιουργίας και κλιμάκωσης του φαινομένου αυτού. Πιο ουσιαστική, όμως, θα ήταν η προσέγγιση και ανάλυση του ζητήματος μέσω της διερεύνησης των γενεσιουργών αιτιών της οικονομικής κρίσεως.
Επιγραμματικά θα μπορούσαν κάποιες από αυτές να κωδικοποιηθούν ως εξής:
- Η εγκατάλειψη και υποβάθμιση της πρωτογενούς και βιομηχανικής παραγωγής – Αστικοποίηση
- Κατάχρηση και διασπάθιση δημοσίου χρήματος. Κακοδιαχείριση και κατασπατάληση κοινοτικών κονδυλίων και μη αξιοποίηση αυτών.
- Διαχρονικές παθογένειες του κρατικού μηχανισμού και των δομών λειτουργίας του που δυσκολεύουν την εύρυθμη λειτουργία των δημόσιων οργανισμών καθιστώντας τους αναξιόπιστους. Με απλά λόγια: γραφειοκρατία, ανοργανωσιά, διαφθορά και συντεχνίες.
- Η εκκωφαντική απουσία και προκλητική παρεμπόδιση δημιουργίας αντικειμενικών και ανεξάρτητων μηχανισμών ελέγχου και αξιολόγησης προς ενίσχυση της αξιοκρατίας.
- Έλλειψη σταθερού κι ελκυστικού φορολογικού συστήματος. Η απουσία κινήτρων για τη διατήρηση των ήδη υπαρχόντων και τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων που θα μπορούσαν να απορροφήσουν νέους εργαζόμενους.
- Το ‘επίπλαστο’ όνειρο της ‘ανώτατης εκπαίδευσης – αποκατάστασης’ μέσω της ίδρυσης πανεπιστημιακών τμημάτων χωρίς αντίκρισμα, οδηγώντας κατ’ ουσίαν χιλιάδες νέους στην επαγγελματική ‘αυτοκτονία’. Παράλληλα η έλλειψη οργάνωσης και στρατηγικής των ήδη υπαρχόντων τμημάτων προκάλεσε τον υπερκορεσμό των φοιτητών και την παραγωγή άνεργων πτυχιούχων.
- Η παγκοσμιοποίηση η οποία ‘επέβαλε’ την άλωση μεγάλων και μικρομεσαίων επιχειρήσεων από του μεγαλοκαρχαρίες των πολυεθνικών.
- Η αθρόα εισβολή παράνομων μεταναστών, τα φτηνά εργατικά χέρια και η ‘παράδοση – υποτίμηση’ των παραδοσιακών χειρωνακτικών εργασιών.
Δεκάδες ακόμη αιτίες θα μπορούσαν να προστεθούν στις προαναφερθείσες. Η πιο ουσιώδης και πραγματική, όμως, θα μπορούσε να αποκρυπτογραφηθεί μέσα από τα λόγια του Ι. Ιωαννίδη (καθηγητή στο πανεπιστήμιο Stanford): ‘η έλλειψη συλλογικού κοινωνικού οράματος για την ανάδειξη της αριστείας και η εκτεταμένη επικράτηση των μετρίων στον ακαδημαϊκό, πολιτικό, και ευρύτερο κοινωνικό βίο που οδηγεί σε απαξίωση και μιζέρια’.
Πως αλλιώς θα μπορούσε να εξηγηθεί άλλωστε το γεγονός πως 3% των επιστημόνων κορυφαίας εμβέλειας παγκοσμίως είναι Έλληνες; Πως εξηγείται το γεγονός πως χιλιάδες Έλληνες όχι απλά βρίσκουν δουλειά στο εξωτερικό σε πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, μεγάλες επιχειρήσεις αλλά διαπρέπουν και στον τομέα εργασίας τους! Κι όμως, όλη αυτή η δημιουργικότητα, η έμπνευση, η φρεσκάδα, το όραμα, η καινοτομία, η επιχειρηματικότητα δεν μένουν απλά ανεκμετάλλευτες αλλά έχουν παραδοθεί αμαχητί σε ξένα χέρια!
Μπορεί κάτι να αλλάξει; Σαφώς και ναι.
Οι πρακτικές λύσεις αναδύονται μέσα από τις δυσλειτουργίες του συστήματος. Είναι κάτι παραπάνω από επιβεβλημένο να προωθηθούν ριζικές μεταρρυθμίσεις και τομές στον κρατικό μηχανισμό με στόχο αρχικά την κάθαρση, την εγκαθίδρυση της αξιοκρατίας και ανάδειξη – διασφάλιση της αριστείας και μετέπειτα την οργάνωση, απλοποίηση και επιτάχυνση των λειτουργιών του.
Όσα ευχολόγια, όμως, όσες προτάσεις, όσες δομικές αλλαγές κι αν γίνουν, καμία αξία δεν έχουν αν δεν γίνουν πρώτα δομικές αλλαγές στη νοοτροπία μας. Αν δεν αποβάλλουμε και απαγκιστρωθούμε από μίζερες, παρωχημένες και αναχρονιστικές αντιλήψεις του παρελθόντος που γέννησαν την εσωστρέφεια, την απαξία, την αναξιοκρατία, την αδιαφάνεια, τον ‘φόβο’ της αξιολόγησης. Όλες τις αντιλήψεις που μας οδήγησαν στον πάτο.
Ψυχική και σωματική υγεία αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο ενός υγιούς οργανισμού.
Μέσα από μία μακροπρόθεσμη Εθνική Στρατηγική που θα υπηρετούν όλοι με ομοψυχία, σύνεση και ανιδιοτέλεια θα επέλθει η αναπτυξιακή αναγέννηση του κράτους.
Ο ‘διωγμός των εγκεφάλων’ αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αυτοκαταστροφικά εγκλήματα που θα μπορούσε να διαπράξει ένα κράτος. Η επιστροφή και δραστηριοποίηση του πιο εργατικού και δημιουργικού έμψυχου δυναμικού της χώρας δεν είναι απλά μια σανίδα σωτηρίας, είναι ο δρόμος που οδηγεί στην κορυφή.
Όταν η πατρίδα αιμορραγεί, οφείλουμε όλοι να συμμετέχουμε σε μια ‘αιμοδοσία’ κοινωνικής προσφοράς, δημιουργίας και ανάπτυξης. Όσο επίπονο κι αν είναι, πρέπει να γίνει. Η Ελλάς οφείλει να ορθοποδήσει και να δημιουργήσει… ΞΑΝΑ